Opšte informacije

Novi Zeland (engl. New Zealand, izgovor: /ˌnjuː ˈziːlənd/; maor. Aotearoa, izgovor: /aoˌteaˈroa/) je ostrvska država u jugozapadnom delu Tihog okeana. Sastoji se od dva velika ostrva ‒ Severnog i Južnog ‒ kao i većeg broja manjih ostrva. Zvanično ime države na maorskom je Aotearoa, što se često prevodi kao „Zemlja dugog belog oblaka“. Novi Zeland je geografski najizolovanija država na svetu. Najbliži sused, Australija, udaljena je 1.500 kilometara severozapadno od glavnih ostrva, preko Tasmanovog mora. Jedina značajnija kopnena masa ka jugu je Antarktik, ka severu su Nova Kaledonija, Fidži i Tonga.

Zbog svoje izolovanosti Novi Zeland je jedno od poslednje naseljenih mesta na planeti. Tokom ove izolacije razvijen je karakterističan diverzitet flore i faune. Najznačajniji je veliki broj jedinstvenih ptica, od kojih su mnoge izumrle dolaskom ljudi i sisara. Sa umerenom morskom klimom, zemljište je uglavnom pokriveno šumom. Raznovrsnu topografiju zemlje čine i oštri planinski vrhovi koji su rezultat tektonskog pomeranja tihookeanske i indo-australijske ploče.

Polinežani su naselili teritoriju današnjeg Novog Zelanda između 1250. i 1300. godine, pritom razvivši karakterističnu Maori kulturu. Prvi kontakt Evropljana je bio 1642. kada je do obala doplovio Abel Tasman. Pojava krompira i musketa je dovela do preokreta u maorskom načinu života, i kao posledica nastupili su međuplemenski Musketni ratovi. Britanska imperija i Maori su 1840. potpisali Ugovor iz Vajtangija kojim je Novi Zeland posao britanska kolonija, a Maori su dobili zaštitu od nadolazećih francuskih kolonizatora i samovolje kolonijalnih kompanija. Usledio je priliv velikog broj imigranata iz Evrope što je dovelo do brojnih sukoba i naposletku Novozelandskih ratova, posle kojih je došlo do masovne konfiskacije maorske imovine. Ekonomske krize su pratili periodi političke reforme, žene su dobile puno pravo glasa tokom devedesetih godina 19. veka, a od tridesetih godina 20. veka formirana je socijalna država blagostanja. Nakon Drugog svetskog rata, Novi Zeland se priključio ANZUS paktu zajedno sa SAD i Australijom, ali je ugovor kasnije suspendovan od strane SAD kada je Novi Zeland proglasio svoju teritoriju za slobodnu zonu od nukelarne energije i obnovljen je tek 2010. Novi Zeland je deo dogovora UKUSA o deljenju obaveštajnih podataka između država anglosfere — Ujedinjenog Kraljevstva, SAD, Kanade i Australije. Tokom pedesetih godina 20. veka životni standard je bio među najvišima na svetu ali je sedamdesetih godina nastupila recesija koja je dodatno pogoršana stanjem na tržištu nafte i ulaskom Velike Britanije u EEZ. Tokom osamdesetih godina izvršene su brojne ekonomske reforme poznate pod nazivom Rogernomics po Rodžeru Daglasu, ministru finansija, kada je ukinuta politika protekcionizma i uvedena slobodna trgovina. Tržišta za poljoprivredne proizvode sa Novog Zelanda su u mnogome promenjena nakon sedamdesetih, pa je nekada najpopularniji izvozni proizvod vuna, zamenjena mlečnim i mesnim proizvodima a u skorije vreme i vinom.

Većina Novozelanđana je evropskog porekla. Najveća manjinska grupa su domoroci Maori, a osim njih brojni su doseljenici iz Azije i drugih država Polinezije. Engleski je najdominantiji jezik, dok maorski i novozelandski znakovni jezik imaju status zvaničnog jezika. Kulturu Novog Zelanda uglavnom čine elementi maorske i kulture ranih britanskih doseljenika. U ranom periodu evropskog doseljavanja slikarsku umetnost su uglavnom činili pejzaži i u manjoj meri portreti Maora. U skorije vreme su popularizovane klasične maorske umetnosti poput duboreza, pletenja i tetovaža. Mnogi umetnici danas kombinuju elemente maorskih i zapadnih tehnika u stvaranju jedinstvenih formi. Kultura Novog Zelanda je dodatno proširena globalizacijom i povećanom imigracijom sa ostrva u Pacifiku i iz Azije. Ranzolik pejzaž Novog Zelanda pruža mnoge mogućnosti za spoljne aktivnosti i korišćen je kao pozadina niza visokobudžetnih filmova.

Novi Zeland se sastoji od 11 regiona, 67 teritorijalnih uprava u svrhu lokalne samouprave ali uz manje ovlašćenja od nekadašnjih provincija. Na nacionalnom nivou vlast vrši kabinet ministara, predvođen premijerom. Šef države je kraljica Elizabeta II koju predstavlja generalni guverner. Kraljevstvo Novi Zeland čine još i Tokelau (zavisna teritorija), Kukova ostrva i Nijue (samoupravne teritorije u slobodnoj asocijaciji) i Rosova teritorija (teritorijalna pretenzija Novog Zelanda na Antarktik). Novi Zeland je članica međunarodnih organizacija OUN, APEK, Komonvelt, OESR, FPO i STO.

Površina
- Ukupno 268.021 km² (75.)
- Voda (%) 1,6
Stanovništvo
- 2011. 4.414.400 (124.)
- 2006. popis 4.027.947
- Gustina 16,5/km² (202.)

Glavni grad Velington

Preuzeto za wikipedia.org